Кез-келген соғыс - ауыр трагедия. Ақыр соңында, кез-келген қарулы қақтығыс, тіпті қысқа мерзімді және елеусіз қақтығыстар адам шығыны мен жойылуына әкеледі. Соғыс жүз мыңдаған, тіпті миллиондаған адамдарды қанды орбитаға тартқан жағдайлар туралы не айта аламыз. Соғыс адамның өмірін алып кетіп, көптеген адамдарды мүгедек ететіндігімен қатар, оның тағы бір қайғылы ерекшелігі бар: ол адамның психикасын, әдеттерін, құндылықтар жүйесін өзгертеді. Бұл өзгерістер өте жағымсыз болуы мүмкін.
Нұсқаулық
1-қадам
Бейбіт уақытта адам өмірі ең жоғарғы құндылық болып саналады. Көптеген елдердің заңнамасында аса қауіпті қылмыскерлерге де өлім жазасы қарастырылмағандығы кездейсоқ емес. Алайда, соғыста адам өмірінің мәні нөлге жуықтайды.
2-қадам
Жауынгерлік аймақта өзін тапқан кез-келген адам (оның үстіне тек солдат немесе милиция ғана емес, тіпті азаматтық адам да) кез-келген сәтте, секундта өліп немесе мүгедек болып қалатынын түсінуі керек. Мұның өзі ерік-жігері берік, ұстамды адам үшін де ауыр сынақ. Егер бомбалар мен снарядтардың жарылуынан адамның табиғи қорқынышын, өлген және бұзылған денелерді көргенде болған сұмдықты, ұзақ уақытқа созылуы мүмкін күшті физикалық және жүйке штамдарын қосатын болсақ, онда соғыстағы адамдардың психикасы көбіне таңқаларлық емес тұруға болмайды. Соғыс аяқталғаннан кейін де оның қатысушылары ықылассыз агрессияға, зиянсыз болып көрінетін сөздер мен әрекеттерге адекватты реакцияға бейім болуы мүмкін. Мұндай адамдар маманның көмегіне мұқтаж, өйткені олардың эмоцияларымен күресу өте қиын.
3-қадам
Кез-келген соғыс адамды қатайтады және бұл табиғи құбылыс. Бірақ көбінесе ащылық шектен тыс, жиіркенішті формаларға ие болады. Әсіресе, қарулы қақтығыстың қарама-қарсы жағын жындыдай етіп көрсететін шебер үгіт-насихат аясында. Содан кейін қасақана және ақталмаған қатыгездіктің көріністері пайда болады, тек шайқаста ғана емес (ол өзі қатал), бірақ одан кейін - мысалы, тұтқындарды жазалау жағдайлары.
4-қадам
Соғыста бірде нәзік және мейірімді адам көп ұзамай өзін-өзі сақтаудың күшті инстинктіне бағына бастайды, ол оны ең лайықты емес әрекеттерге итермелеуі мүмкін. Сонымен қатар, ұрыс қимылдарына қатысушылардың жауға да, бейбіт тұрғындарға да парасаттылық танытуы ғажап емес. Яғни, аяусыз ашықтықпен соғыс адамның шын мәнін ашады.
5-қадам
Әрбір қарулы қақтығыс тонау сияқты жағымсыз құбылыстың пайда болуына әкеледі, яғни қару-жарақ қатерімен жекпе-жек аймағында бөтеннің мүлкін күштеп иемдену. Бұл тәртіпті бұзып, армияны қарулы бандаға айналдыруы мүмкін күрделі мәселе. Сондықтан, соғыс уақытының заңдарына сәйкес, тонаушылар үлкен өлім жазасына дейін қатал жазаланады.
