Ақпаратты беру тәсілі 2 түрге бөлінеді: вербалды және вербалды емес. Адамдар арасындағы қарым-қатынас тәсілі ретінде вербальды форма - адамның сөйлеуі. Ауызша емес қарым-қатынасқа мимика, ым-ишара, дене қимылдары жатады.
Ауызша агрессияның түсінігі мен мәні
Адамдардың өзара әрекеттесуі, яғни ақпаратты беру, вербальды контакт арқылы сезім мен әсер алмасу вербальды коммуникация деп аталады. Қарым-қатынас кезінде адамдар зат, оқиға немесе құбылыс туралы ақпаратпен ғана бөлісіп қоймай, оған өз қатынасын да білдіреді. Қарым-қатынастың мәні мынада: диалогке қатысушылар бір-біріне ықпал етуге тырысады, олардың көзқарастарына сендіруге немесе белгілі бір эмоциялар тудыруға тырысады. Агрессивті коммуникативті әрекет бұл жағдайда әңгімеге қатысушының агрессор рөлін атқаратындығымен және сөйлеу агрессиясының көмегімен өз ойын, сезімін, эмоциясын білдіруімен сипатталады.
Ауызша агрессия - жағымсыз эмоцияларды сөз арқылы көрсету тәсілі. Айта кету керек, сөйлеу адамдар арасындағы әмбебап байланыс құралы болып табылады. Сонымен, вербальды агрессия сөйлеудің жағымсыз әсерімен сипатталады. Сондықтан адамның айқайлау, қорлау, қорлау немесе қоқан-лоққы жасау арқылы жағдайға қатынасын білдіретін деструктивті (деструктивті) мінез-құлқы сөздік агрессия деп аталады.
Ауызша агрессия қоғамға жат мінез-құлық деп саналады, өйткені ол психикалық ауытқулар мен ауытқуларды тудыруы мүмкін. Көбінесе ауызша агрессияның жарқын көріністері физикалық зорлық-зомбылықпен шектеседі. Агрессивті сөйлеу мінез-құлқының себептері - адамның қазіргі жағдайға қанағаттанбауы, келіспеушілігі немесе қарама-қайшы қатынасы.
Жалпы алғанда, агрессордың мақсаты - назар аудару, оның еркіне бағындыру, қарсыластың жеке басының қадір-қасиетін төмендету арқылы агрессордың өзін-өзі бағалауын арттыру. Айта кету керек, ауызша агрессияның жасырын көріністері, мысалы, жаман әзілдер, жанама айыптау немесе айыптау агрессияның әлсіз көріністері деп аталады.
Адамның мінез-құлқы саналы және бейсаналық болуы мүмкін, сондықтан ауызша агрессияны агрессор мақсатты түрде де, байқаусызда да қолдана алады. Ауызша агрессия (жылау, истерия) сұхбаттасушының мінез-құлқын манипуляциялау құралы ретінде қолданыла алады. Мысалы, агрессор қалаған нәрсесін алу үшін аяушылық пен жанашырлықты тудыруға тырысады.
Ауызша агрессияның саласы
Адамдар күн сайын агрессивті сөйлеуге тап болады: дүкенде, жұмыс ортасында, көлікте, көшеде. Ауызша агрессия және дұшпандық эмоциялардың көрінісі отбасында да кездеседі: сын, сөгіс, айыптау. Ата-аналар ауызша агрессиядан аулақ болу керек, өйткені балалар бұл мінез-құлықты үйренеді.
Агрессивті қарым-қатынас жасөспірім балалар арасында, атап айтқанда жетім балалар мен толық емес отбасылардың балалары арасында кең таралған. Мұндай балалар психологиялық жарақаттанудың салдарынан қоғамға жат мінез-құлыққа бейім. Ата-аналардан алшақтау, сүйіспеншілік пен мақұлдаудың жетіспеуі жасөспірімнің дүниетанымы мен өзіндік санасының бұрмалануына әкеледі.
Жасөспірімдердегі агрессия деңгейі өзін-өзі бағалауға тікелей пропорционалды екендігі белгілі. Көшбасшылыққа ұмтылу және басқалардан артық болу сезімі айқын ауызша агрессиямен сипатталады. Сөйлеу агрессиясы өзін қорғаныс құралы ретінде жасөспірім өзіне сенімсіз сезінетін және өзгелерден дұшпандық сезінетін жағдайларда таныта алады.
Сөйлеу агрессиясын басқаруды үйрену керек, ал жағымсыз эмоцияларды жағымдыға айналдыру керек. Мысалы, ішкі шиеленісті және жағымсыз сезімдерді спорттық, шығармашылық және сындарлы жұмыстарға бағыттау ұсынылады. Психологтар агрессордың арандатуына берілмеуге және ауызша агрессиямен жауап бермеуге кеңес береді.
